مجلس شورای اسلامی آیین‌نامه از رده خارج‌کردن خودروهای فرسوده را اواخر خرداد سال 88 تصویب کرد؛ طرحی بزرگ و البته پرحاشیه که در حد توان خود، به بهبود وضع وخیم آلایندگی خودروهای قدیمی کمک کرد. با بروز رکود گسترده بر بازار خودرو، این سؤال پیش می‌آید که در حال حاضر شرایط فعالیت مراکز اسقاط خودروهای فرسوده به چه صورت است؟
درباره پیچیدگی مصوبه 11 سال پیش مجلس، کافی است بدانید که این طرح نیروی انتظامی، خودروسازان داخلی و حتی واردکنندگان خودروهای خارجی را نیز دربرمی‌گیرد. درباره اینکه چرا سرعت از رده‌خارج‌کردن یا اسقاط خودروهای فرسوده کندتر از پیش شده، دلایل فراوانی مطرح است؛ نخست آن‌که تولید خودرو برای شرکت‌های خودروساز داخلی (آن‌طور که ادعا می‌شود) چندان سودآور نیست و دو خودروساز بزرگ کشور، هرساله با تجمیع ضرر انباشته روبه‌رو می‌شوند. به همین خاطر، شرکت‌ها دیگر تمایلی برای رفتن زیر بار خرید گواهی اسقاط خودروهای فرسوده را ندارند.
تسویه‌حساب مراکز اسقاط با طرف‌های داخلی نیز که همان خودروسازان باشند، پروسه‌ای طولانی و فرسایشی است؛ اما نکته اینجاست که اصلی‌ترین منبع درآمد ناشی از اسقاط خودروهای فرسوده مربوط به واردکنندگان بوده که اکنون بیش از 2 سال است که با ممنوعیت واردات خودرو نه‌تنها منجر به زیان گسترده مراکز فوق شده بلکه درآمد دولت را نیز را حد چشم‌گیری کاهش داده است.
شرایط اسقاط خودروهای فرسوده
در حال حاضر، عمده تقاضا برای از رده‌خارج‌کردن خودروها بیشتر مربوط به تاکسی‌ها است. چراکه با برخورد پلیس و جو مثبت جامعه، بخش اعظمی از خودروهای سواری، همان سال‌های ابتدایی راهی مراکز اسقاط شد. در حال حاضر (سال 99)، متقاضی می‌تواند از وام 50 میلیون تومانی (برای تهران، مشهد، همدان و اصفهان) بهره ببرد. باید در نظر داشت که فارغ از این وام، مبلغی حدود 7 میلیون تومان هزینه اسقاط و البته مابقی قیمت خودروی درخواستی نیز باید از سوی متقاضی پرداخته شود.
چالش بزرگ برای نوسازی خودروهای فرسوده به‌ویژه تاکسی‌ها، آن است که خودروسازان قیمت مصوبی را اعلام نکرده‌اند و اگر هم اعلام کنند، این احتمال وجود دارد که طی سه ماه بعد از آن، طبق دستورالعمل شورای رقابت، باز هم با افزایش نرخ روبرو شوند.
طرح نقدی و طرح جایگزین خودروهای فرسوده چیست؟
دولت برای عبور از اثرات تورمی اعطای تسهیلات، دو طرح «نقدی» و «جایگزین» را نیز ارائه کرده است که در ادامه به تشریح کامل آنها می‌پردازیم:
جزئیات طرح نقدی
در طرح نقدی، دولت از طرق مراکز اسقاط خودروهای فرسوده ، خودروی فرسوده را تحویل می‌گیرد و با توجه به ارزش لاشه خودرو، وجه آن را به متقاضی تحویل می‌دهد. خودروهای مجاز برای ثبت‌نام در این طرح، خودروهای فرسوده سواری مدل ۱۳۶۱ تا ۱۳۸۵ شمسی و معادل میلادی آن، خودروهای فرسوده وانت بار از مدل ۱۳۶۱ تا ۱۳۸۵ شمسی و معادل میلادی آن، خودروهای فرسوده مینی‌بوس از مدل ۱۳۷۰ شمسی و پایین‌تر و معادل میلادی آن، خودروهای فرسوده اتوبوس از مدل ۱۳۷۰ شمسی و پایین‌تر و معادل میلادی آن، خودروهای فرسوده کامیون از مدل ۱۳۷۰ شمسی و پایین‌تر و معادل میلادی آن هستند.
در این طرح، محدودیت‌هایی نیز مانند تعداد سیلندر که باید 4 و بیشتر از آن باشد، در نظر گرفته شده است. با توجه به قدیمی‌بودن خودروها، دولت نه‌تنها سند قطعی را می‌پذیرد، بلکه اسناد وکالتی نیز قابل‌قبول است. البته در این میان، همه خودروهای متقاضی باید پلاک ملی داشته باشند.
طبیعی است که پیش از ثبت‌نام در سامانه نوسازی، ارائه کلیه مستندات مربوط به مالکیت خودرو و پرداخت خلافی، عوارض و مالیات الزامی است.
جزئیات طرح نوسازی
پیش از هر چیز، لازم است بدانید نوسازی و اسقاط در طرح نوسازی با توجه به دلایل گفته‌شده، فعلاً انجام نمی‌شود. این طرح که به اسم طرح حواله‌ای نیز معروف است، رابطه مستقیمی با برنامه‌های فروش خودروسازان دارد؛ درحالی‌که تنها ایران خودرو با تک‌محصول سمند EF7 شرایط عرضه را آن‌هم فقط برای تاکسی‌ها دارد. این شرکت در سال جاری تنها یک‌بار طرح فروش مربوط به نوسازی به‌صورت جایگزینی را با تیراژ حدود 2000 دستگاه اعلام کرده است.
کلید به کلید، طرح خوبی که به سرانجام نرسید
یکی از پیشنهاد‌های جذاب دولت برای نوسازی ناوگان خودروهای فرسوده، طرحی موسوم به «کلید به کلید» بود. شرایط طرح فوق، به این صورت بود که دولت 50 درصد قیمت خودرو را به‌صورت یارانه بلاعوض پرداخت می‌کند؛سپس 30 درصد قیمت خودرو با تسهیلات 18 درصدی ارائه می‌شود و 20 درصد مابقی هم باید توسط مالکان خودروها تأمین شود.
اطلاعاتی در دست است که نشان می‌دهد تا پایان شهریورماه گذشته، چیزی حدود 500 دستگاه خودرو با این شرایط تحویل مشتریان داده شده بود. این تعداد در قیاس با بیش از 387 هزار خودروی فرسوده در ناوگان حمل‌ونقل عمومی که هنوز در خیابان‌ها و جاده‌ها تردد می‌کنند، ناچیز به نظر می‌رسد.
در انتها، بد نیست بدانید بیشتر از 190 هزار دستگاه تاکسی به سن فرسودگی (بیشتر از 10 سال) رسیده‌اند؛ اما تاکنون فقط 71 هزار دستگاه از این تعداد، نوسازی شده‌اند!
